کد مطلب:235277 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:253
آداب زیارت
علامه مجلسی [1] در بحارالانوار، از شهید ثانی رحمة الله علیه نقل می كند كه شهید (ره) در كتاب دروس درباره ی آداب زیارت فرماید:
[ صفحه 113]
1- قبل از ورود به حرم باید غسل كند سپس لباس پاكیزه و نو در بر كرده، با حضوع و خشوع تمام، به حرم وارد شود.
2- ایستادن در حرم و اذن دخول گرفتن با دعاهای مأثور و رسیده از ائمه علیهم السلام. اگر دل شكسته پیدا كرد و اشكش ریخت وارد شود كه نشان رخصت است؛ و بداند كه آن حضرت او را پاسخ داده. و گرنه منتظر فرصتی باشد كه دل شكسته و حالی پیدا كند زیرا آنچه اهمیت دارد حضور قلب و شوق و محبت است تا رحمت خدا را بیابد. هنگام ورود با پای راست داخل شود و هنگام خروج با پای چپ خارج گردد.
3- كنار ضریح بایستد یا تكیه كند و ببوسد.
4- پیش روی امام، پشت به قبله در حال زیارت بایستد.
پس از اتمام زیارت، گونه ی راست خود را بر ضریح گذارد و با تضرع و زاری دعا كند؛ بعدا گونه ی راست خود را بر ضریح نهد و با الحاح و اصرار به حق آن امام از خداوند، برآورده شدن حاجت خود را بخواهد و امام را پیش خدا شفیع خود سازد و هر چه بتواند در دعا الحاح و اصرار نماید؛ سپس به طرف بالای سر رود و رو به قبله بایستد و دعا كند.
5 از زیارتهای وارد و مأثور استفاده كند؛ (مثلا جامعه كبیره، امین الله)
6- پس از اتمام زیارت دو ركعت نماز زیارت بخواند اگر به زیارت پیامبر اكرم صلی الله علیه و اله رفته و در روضه ی مقدسه نماز می خواند؛ اما در زیارت سایر ائمه معصومین، بالا سر آن حضرت.
امام صادق علیه السلام فرمود: هر كس امام واجب الطاعة را پس از در گذشتش زیارت كند و در آنجا چهار ركعت نماز - كه دو ركعت به دو ركعت سلام دهد - بخواند ثواب یك حج و عمره در نامه اعمالش نوشته می شود.
[ صفحه 114]
زائران امام هشتم علیه السلام باید توجه داشته باشند كه خواندن نماز جعفر طیار در حرم مطهر بسیار با ارزش و با اهمیت است.
علامه ی مجلسی در بحار می نویسد كه دیدم. شیخ حسین عبدالصمد، جملات زیر را از قول شیخ ابوالطیب حسین بن احمد فقیه نوشته است:
كه هر كس به زیارت حضرت رضا علیه السلام یا دیگر امامان مشرف شود و در حرمش نماز جعفر طیار را بخواند در مقابل هر یك ركعت از آن نماز، ثواب هزار حج و عمره و آزاد كردن هزار بنده و... در نامه ی اعمالش نوشته می شود. و در مقابل هر گامی كه بر داشته ثواب صد حج و صد عمره و آزادی صد بنده در راه خدا و صد حسنه و محو صد سیئه به او داده می شود. [2] .
و نماز دیگری هم برای قضای حاجت در حرم مطهر حضرت رضا علیه السلام گزارده می شود، كه در اهمیت زیارت خواهد آمد.
7- بعد از نماز دعا كند به آنچه وارد شده برای دین و دنیا و یا هر چه به خاطرش می رسد زیرا در چنین زمان و مكانی به اجابت نزدیكتر است.
8- تلاوت كردن قرآن در مقابل ضریح و هدیه كردن آن به امام علیه السلام كه البته سود این به خود زائر می رسد.
9- حضور قلب در تمام حالات زیارت و توبه از گناه و استغفار كردن - و گفتار و كردار و رفتار خود را بعد از فراغ از زیارت بهتر از قبل كردن.
10- كمك مالی به خادمان حرم كردن و احترام آنان را نگه داشتن البته خادمان آن حرم شریف هم باید وارسته و شایسته و اهل خیر و صلاح و متدین باشند و رفتار ناملایم زائران را تحمل كرده و با آنان درشتی نكنند و غرباء را راهنمایی و مشكلات آنان را حل نمایند.
[ صفحه 115]
11- در زیارت آخر، وداع نماید و از زیارتهای مأثور [3] استفاده و از خدا زیارت مجدد درخواست كند.
12- زائر، بعد از زیارت، در خود احساس تغییری معنوی بكند؛ زیرا اگر زیارت، قبول شود، موجب از بین رفتن گناه می شود.
رفتار و رفت و آمد زائران، باید به گونه ای باشد كه به زیارت آنان لطمه ای نزند و لیاقت مقام زائر امام را داشته باشند، مثلا، خانمی بدحجاب نباشد كه از شأن و مقام انسانی خود بكاهد.
محدث قمی در مفاتیح می نویسد،
از امام صادق علیه السلام نقل شده است كه امیرالمؤمنین به اهل عراق فرمود:
«یا اهل العراق نبئت ان نسائكم یوافین الرجال فی الطریق اما تستحیون»
ای اهل عراق! به من خبر رسیده است كه زنان شما در كوچه و بازارها به مردان نامحرم برمی خورند؛ آیا شما حیا نمی كنید؟!
«و قال لعن الله من لا یغار»
خدا لعنت كند كسی را كه غیرت به خرج نمی دهد!
13- پس از اتمام زیارت، باید جای خود را به تازه وارد دهد تا دیگران نیز مستفیض شده، به زیارت به پردازند.
14- به نیازمندان صدقه دهند و به سادات هم كمك نمایند.
15- در ایام مخصوص زیارت و موقعیتهای بهتر، به زیارت مشرف شود.
مثلا زیارت حضرت رضا علیه السلام در ماه رجب از بهترین اعمال است باید توجه داشت كه زائر به شكرانه ی اینكه خدای تعالی به او توفیق شرفیابی در این مكان مقدس داده است در حرم، برای خدا می تواند سجده كند؛ زیرا كه فقط خدا را باید
[ صفحه 116]
پرستید و سجده كرد.
16- در صورت امكان زیارت نامه را باید ایستاده بخواند.
17- اگر موقع نماز جماعت باشد نماز را بر زیارت باید مقدم دارد.
18- وقتی زائران بسیار بودند و برای رسیدن به كنار ضریح سبقت گرفتند باید به كنار رود و جای خود را به دیگران بدهد، تا به فیض زیارت برسند.
در پایان سفر زیارت، بردن سوغات برای جلب محبت خویشان مستحب است.
امام صادق علیه السلام فرمود:
«اذا سافر احدكم فقدم من سفره فلیأت اهله بما تیسر ولو بالحجر»
هر گاه یكی از شما به مسافرت رفت، در موقع بازگشتن به قدر امكان، برای خانوده خود سوغات بیاورد ولو سنگی باشد.
زیرا ابراهیم خلیل علیه السلام هر گاه گرفتار تنگدستی می شد. پیش فامیل خود می رفت و مایحتاج خود را از آنان می گرفت زمانی دیگر دچار تنگدستی مخصوصی شد باز نزد آنان رفت و دید كه آنان از خود او تنگدست ترند؛ با دستی خالی برگشت. وقتی نزدیك منزل خود رسید، از الاغ خود پیاده شد و خرجین خود را پر از سنگ كرد تا دل ساره نشكند و غصه نخورد كه با دستی خالی برگشته است.
همینكه وارد منزل شد، خرجین را از روی الاغ برداشت و مشغول نماز شد؛ همسرش ساره خرجین را گشود؛ و دید، پر از آرد است؛ مقداری از آن را خمیر كرد و نان پخت و به حضرت ابراهیم گفت: نمازت را تمام كن و برای صرف غذا حاضر شو. حضرت ابراهیم گفت:
از كجا آرد تهیه كردی؟ گفت: از همان آردی كه در خرجین بود.
[ صفحه 117]
«فرفع رأسه الی السماء فقال اشهد انك الخلیل» سر به سوی آسمان كرده، گفت: خدایا گواهی می دهم كه تو دوست و خلیل منی.
در كافی نقل شده است كه (هدیة الحاج من نفقته الحج)
«بهای سوغات و هدایای حاجی از مخارج حج، حساب می شود. [4] .
[ صفحه 118]
[ صفحه 113]
1- قبل از ورود به حرم باید غسل كند سپس لباس پاكیزه و نو در بر كرده، با حضوع و خشوع تمام، به حرم وارد شود.
2- ایستادن در حرم و اذن دخول گرفتن با دعاهای مأثور و رسیده از ائمه علیهم السلام. اگر دل شكسته پیدا كرد و اشكش ریخت وارد شود كه نشان رخصت است؛ و بداند كه آن حضرت او را پاسخ داده. و گرنه منتظر فرصتی باشد كه دل شكسته و حالی پیدا كند زیرا آنچه اهمیت دارد حضور قلب و شوق و محبت است تا رحمت خدا را بیابد. هنگام ورود با پای راست داخل شود و هنگام خروج با پای چپ خارج گردد.
3- كنار ضریح بایستد یا تكیه كند و ببوسد.
4- پیش روی امام، پشت به قبله در حال زیارت بایستد.
پس از اتمام زیارت، گونه ی راست خود را بر ضریح گذارد و با تضرع و زاری دعا كند؛ بعدا گونه ی راست خود را بر ضریح نهد و با الحاح و اصرار به حق آن امام از خداوند، برآورده شدن حاجت خود را بخواهد و امام را پیش خدا شفیع خود سازد و هر چه بتواند در دعا الحاح و اصرار نماید؛ سپس به طرف بالای سر رود و رو به قبله بایستد و دعا كند.
5 از زیارتهای وارد و مأثور استفاده كند؛ (مثلا جامعه كبیره، امین الله)
6- پس از اتمام زیارت دو ركعت نماز زیارت بخواند اگر به زیارت پیامبر اكرم صلی الله علیه و اله رفته و در روضه ی مقدسه نماز می خواند؛ اما در زیارت سایر ائمه معصومین، بالا سر آن حضرت.
امام صادق علیه السلام فرمود: هر كس امام واجب الطاعة را پس از در گذشتش زیارت كند و در آنجا چهار ركعت نماز - كه دو ركعت به دو ركعت سلام دهد - بخواند ثواب یك حج و عمره در نامه اعمالش نوشته می شود.
[ صفحه 114]
زائران امام هشتم علیه السلام باید توجه داشته باشند كه خواندن نماز جعفر طیار در حرم مطهر بسیار با ارزش و با اهمیت است.
علامه ی مجلسی در بحار می نویسد كه دیدم. شیخ حسین عبدالصمد، جملات زیر را از قول شیخ ابوالطیب حسین بن احمد فقیه نوشته است:
كه هر كس به زیارت حضرت رضا علیه السلام یا دیگر امامان مشرف شود و در حرمش نماز جعفر طیار را بخواند در مقابل هر یك ركعت از آن نماز، ثواب هزار حج و عمره و آزاد كردن هزار بنده و... در نامه ی اعمالش نوشته می شود. و در مقابل هر گامی كه بر داشته ثواب صد حج و صد عمره و آزادی صد بنده در راه خدا و صد حسنه و محو صد سیئه به او داده می شود. [2] .
و نماز دیگری هم برای قضای حاجت در حرم مطهر حضرت رضا علیه السلام گزارده می شود، كه در اهمیت زیارت خواهد آمد.
7- بعد از نماز دعا كند به آنچه وارد شده برای دین و دنیا و یا هر چه به خاطرش می رسد زیرا در چنین زمان و مكانی به اجابت نزدیكتر است.
8- تلاوت كردن قرآن در مقابل ضریح و هدیه كردن آن به امام علیه السلام كه البته سود این به خود زائر می رسد.
9- حضور قلب در تمام حالات زیارت و توبه از گناه و استغفار كردن - و گفتار و كردار و رفتار خود را بعد از فراغ از زیارت بهتر از قبل كردن.
10- كمك مالی به خادمان حرم كردن و احترام آنان را نگه داشتن البته خادمان آن حرم شریف هم باید وارسته و شایسته و اهل خیر و صلاح و متدین باشند و رفتار ناملایم زائران را تحمل كرده و با آنان درشتی نكنند و غرباء را راهنمایی و مشكلات آنان را حل نمایند.
[ صفحه 115]
11- در زیارت آخر، وداع نماید و از زیارتهای مأثور [3] استفاده و از خدا زیارت مجدد درخواست كند.
12- زائر، بعد از زیارت، در خود احساس تغییری معنوی بكند؛ زیرا اگر زیارت، قبول شود، موجب از بین رفتن گناه می شود.
رفتار و رفت و آمد زائران، باید به گونه ای باشد كه به زیارت آنان لطمه ای نزند و لیاقت مقام زائر امام را داشته باشند، مثلا، خانمی بدحجاب نباشد كه از شأن و مقام انسانی خود بكاهد.
محدث قمی در مفاتیح می نویسد،
از امام صادق علیه السلام نقل شده است كه امیرالمؤمنین به اهل عراق فرمود:
«یا اهل العراق نبئت ان نسائكم یوافین الرجال فی الطریق اما تستحیون»
ای اهل عراق! به من خبر رسیده است كه زنان شما در كوچه و بازارها به مردان نامحرم برمی خورند؛ آیا شما حیا نمی كنید؟!
«و قال لعن الله من لا یغار»
خدا لعنت كند كسی را كه غیرت به خرج نمی دهد!
13- پس از اتمام زیارت، باید جای خود را به تازه وارد دهد تا دیگران نیز مستفیض شده، به زیارت به پردازند.
14- به نیازمندان صدقه دهند و به سادات هم كمك نمایند.
15- در ایام مخصوص زیارت و موقعیتهای بهتر، به زیارت مشرف شود.
مثلا زیارت حضرت رضا علیه السلام در ماه رجب از بهترین اعمال است باید توجه داشت كه زائر به شكرانه ی اینكه خدای تعالی به او توفیق شرفیابی در این مكان مقدس داده است در حرم، برای خدا می تواند سجده كند؛ زیرا كه فقط خدا را باید
[ صفحه 116]
پرستید و سجده كرد.
16- در صورت امكان زیارت نامه را باید ایستاده بخواند.
17- اگر موقع نماز جماعت باشد نماز را بر زیارت باید مقدم دارد.
18- وقتی زائران بسیار بودند و برای رسیدن به كنار ضریح سبقت گرفتند باید به كنار رود و جای خود را به دیگران بدهد، تا به فیض زیارت برسند.
در پایان سفر زیارت، بردن سوغات برای جلب محبت خویشان مستحب است.
امام صادق علیه السلام فرمود:
«اذا سافر احدكم فقدم من سفره فلیأت اهله بما تیسر ولو بالحجر»
هر گاه یكی از شما به مسافرت رفت، در موقع بازگشتن به قدر امكان، برای خانوده خود سوغات بیاورد ولو سنگی باشد.
زیرا ابراهیم خلیل علیه السلام هر گاه گرفتار تنگدستی می شد. پیش فامیل خود می رفت و مایحتاج خود را از آنان می گرفت زمانی دیگر دچار تنگدستی مخصوصی شد باز نزد آنان رفت و دید كه آنان از خود او تنگدست ترند؛ با دستی خالی برگشت. وقتی نزدیك منزل خود رسید، از الاغ خود پیاده شد و خرجین خود را پر از سنگ كرد تا دل ساره نشكند و غصه نخورد كه با دستی خالی برگشته است.
همینكه وارد منزل شد، خرجین را از روی الاغ برداشت و مشغول نماز شد؛ همسرش ساره خرجین را گشود؛ و دید، پر از آرد است؛ مقداری از آن را خمیر كرد و نان پخت و به حضرت ابراهیم گفت: نمازت را تمام كن و برای صرف غذا حاضر شو. حضرت ابراهیم گفت:
از كجا آرد تهیه كردی؟ گفت: از همان آردی كه در خرجین بود.
[ صفحه 117]
«فرفع رأسه الی السماء فقال اشهد انك الخلیل» سر به سوی آسمان كرده، گفت: خدایا گواهی می دهم كه تو دوست و خلیل منی.
در كافی نقل شده است كه (هدیة الحاج من نفقته الحج)
«بهای سوغات و هدایای حاجی از مخارج حج، حساب می شود. [4] .
[ صفحه 118]
[1] ج 100، بحار، ص 134.
[2] بحارالانوار، ج 100، ص 137.
[3] روايت شده، مطابق حديث، سينه به سينه (ف - نوين).
[4] نقل از راهنماي حرمين شرفين، ص 92.